Tylicz położony jest 6 km na wschód od Krynicy, u zbiegu rzeki Muszynka (Tyliczanka) i uchodzącego do niej potoku Mochnaczka. Znajduje się na granicy Beskidu Sądeckiego i Beskidu Niskiego. Wieś leży przy drodze krajowej 75 w kotlinie góry Szwarcowa (795 m) i góry Łan (742 m). W pobliżu znajduje się nieistniejące już przejście graniczne Muszynka-Kurov ze Słowacją na Przełęczy Tylickiej (683 m n.p.m.).
Już w 1363 roku nadano tej osadzie prawa miejskie i nazwę Miastko (Nowe Miasteczko). W 1612 roku biskup Piotr Tylicki ponownie nadał prawa miejskie i od tej pory miejscowość nazywa się Tylicz. Tylicz używa herbu (w różnych wersjach) przedstawiającego insygnia biskupie z Ewangelią.
Poniżej plan Tylicza z zaznaczonymi atrakcjami. Zapraszamy do korzystania z tras rowerowo – pieszych: Tylicka Pętla 10-km oraz Kropla Delice 7km. Trasy są oznakowane w terenie. Tylicka Pętla rozpoczyna się przy tężni solankowej i przebiega przez ujęcie wody Tyliczanka, górę Szubienicę, Horb a następnie przechodzi na drugą stronę drogi 75 na szczyt góry Łan, skąd przy dobrej widoczności widać Tatry. Kropla Delice startuje przy rozlewni wody Kropla Beskidu.
NOWOŚĆ! Odkryj Ścieżki Rekreacyjne wokół Master Ski: Idealne Trasy Piesze i Rowerowe na Każdą Okazję!
Czy kiedykolwiek marzyłeś o aktywnym wypoczynku na łonie natury, łącząc piękno przyrody z odrobiną historii i legend? Master Ski ma dla Ciebie idealne rozwiązanie! Przedstawiamy nasze nowe Ścieżki Rekreacyjne – pięć wyjątkowych tras pieszych i rowerowych, które oferują coś dla każdego. Zapraszamy do odkrywania uroków okolicznych terenów i czerpania radości z ruchu na świeżym powietrzu.
Dla chcących poznać historię Tylicza aktywnie spacerując, zapraszamy na Historyczny Szlak z Ratusza na Szubienicę. Na 7 tablicach, przystankach podczas marszu, można poczytać o lokacji miasteczka, procesach sądowych, zbójnikach tu grasujących oraz konfliktach religijnych.
Trasa rozpoczyna się na Rynku i biegnie w stronę cerkwi, tężni solankowej, źrodełka Tyliczanka i dalej na górę Szubienice.
Obejrzyj program o histori Tylicza na YT
Została wybudowana w 1743 roku. Cerkiew wpisana do rejestru zabytków 5 września 1964 roku. Odnawiana w latach 1780, 1938, 1982. Wcześniej, w XVI wieku istniała w Tyliczu cerkiew prawosławna, która następnie została rozebrana w 1640 roku. Przez blisko 100 lat trwały w Tyliczu spory religijne pomiędzy prawosławnymi a katolikami. Powołana w 1636 roku komisja, stwierdziła że powód sporów leży po stronie Rusinów. 20 sierpnia 1636 roku została zniesiona parafia ruska. Wówczas, zgodnie z decyzją biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika jej terytorium oraz wiernych przyłączono do parafii w Muszynce. Z pierwszej miasteckiej cerkwi pochodzą ikony Deesis oraz Św. Kosma i Damian (Muzeum Narodowe we Lwowie).
W świątyni znajduje się cenny ikonostas z XVIII w. Ornamentalna i figuralna polichromia z 1938 r. i nawiązuje tematycznie do 950-lecia Chrztu Rusi. Postacie świętych Olgi i Włodzimierza wzorowane są na ikonach pochodzących z Soboru Świętego Włodzimierza w Kijowie. Ołtarz w prezbiterium-późnobarokowy pochodzący z pierwszej połowy XVIII wieku, a w nim XVIII wieczna ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem w drewnianej sukience. Ołtarz boczny rokokowy. Ambona połączona z konfesjonałem, barokowa, z XVIII-wiecznymi ruskimi malowidłami. W nawie obraz Chrystusa modlącego się w Ogrójcu. Obraz uszkodzony, w górnej części obrazu widoczny ślad po kuli wystrzelonej przez żołnierzy słowackich w pierwszych dniach września 1939 roku, podczas ataku wojsk słowackich na Tylicz.
Kościół wybudowany z fundacji biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego w 1612 roku, a konsekrowany 25 listopada 1661 roku przez biskupa sufragana krakowskiego Mikołaja Oborskiego. Drewno na jego budowę kościoła zwożone było z całego Klucza Muszyńskiego. Obecny kościół, został odbudowany na fundamentach pierwszego kościoła pochodzącego z 1363 roku, o czym wspominają dokumenty z 1612 i 1614 roku. Jest to kościół drewniany, konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowej, szalowany, kryty blachą. Wnętrze kościoła zostało wyposażone w wysokiej klasy dzieła twórców kultury zachodniej i bizantyjskiej. W większości pochodzą one z prywatnych zbiorów biskupa Piotra Tylickiego. Polichromia figuralna i ornamentalna, znajdująca się we wnętrzu kościoła, została wykonana przez malarzy Kazimierza Morwaya i Kazimierza Puchałę w 1960 roku.
Ołtarz główny rokokowy pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku, w nim obraz Matki Boskiej Tylickiej otoczony miejscowym kultem. Według tradycji jest to obraz przypisywany Adrianowi Ysenbrandtowi, niderlandzkiemu malarzowi z XVI wieku. Obraz malowany na desce, wysokość 1,50 metra, szerokość 1,00 metra. W kościele znajdują się ponadto cztery ołtarze boczne. Dwa pochodzą z XVII wieku, a dwa rokokowe z drugiej połowy XVIII wieku. W ołtarzach znajdują się obrazy. Święta Anna Samotrzeć w ołtarzu bocznym pod chórem z XVII wieku, u góry święty Marcin, malowany olejem na drzewie, koniec XVII początek XVIII wieku. Veraicon w ołtarzu bocznym pod chórem – XVII wiek. W ołtarzach bocznych w nawie głównej obrazy świętego Józefa oraz Serce Pana Jezusa, pędzla Czesława Lenczowskiego z roku 1950. Ponad obrazem świętego Józefa medalion przedstawiający walkę Michała Archanioła ze smokiem, ponad obrazem Serce Pana Jezusa medalion ze sceną męczeńską świętej Tekli. Medaliony pochodzą z XVIII wieku. W nawie głównej obok ołtarza świętego Józefa znajduje się ambona stojąca z XVII wieku.
Cennym zabytkiem jest rzeźbiony w jednym pniu XIV-wieczny krucyfiks pochodzący z prywatnych zbiorów biskupa Piotra Tylickiego przeniesiony do nowej świątyni. Ozdobą zabytkowego kościoła jest chrzcielnica pochodząca ze szkoły Wita Stwosza. Chór z organami pochodzącymi z XVII wieku.
W prezbiterium, powyżej wejścia do zakrystii znajduje się XV-wieczny obraz świętej Marii Magdaleny. W prezbiterium znajdują się również dwa malowidła pochodzące ze zbiorów biskupa Tylickiego. Są to obrazy świętego Mikołaja oraz świętego Jana Kantego. Obraz Przemienienie Pańskie usytuowany także w prezbiterium, pochodzi z 1700 roku. Pod wieżą możemy podziwiać obraz świętej Barbary, dar Kazimierza Pułaskiego.
Jest wyjątkową osobliwością przyrodniczą. Jest echem działalności wulkanicznej w Karpatach która miała miejsce w trzeciorzędzie 50 – 60 milionów lat temu. Pokazuje nam, w jaki sposób tworzą się w warstwach skalnych wody mineralne typu szczawa. Ma też swoją ciekawą historię – sięgającą czasów PRL-u. Mofeta była zagospodarowana w latach sześćdziesiątych dla potrzeb programu kosmicznego – hodowli alg jako źródła białka. Po czterech latach zaniechano dalszych prac. Rejon mofety i okoliczne tarasy gdzie hodowane były algi zostały porośnięte krzewami. Opadające liście, gałęzie butwiały i pokryły teren kilkudziesięciu centymetrową warstwą. W roku 2011 teren został oczyszczony, wytyczono ścieżki, wykonano altanę oraz widokowe molo z tablicami informacyjnymi. W ten sposób została udostępniona turystom odwiedzającym okolice Krynicy osobliwość przyrodnicza a jednocześnie tajemnicze miejsce gdzie w czasach realnego socjalizmu prowadzono eksperymenty naukowe nad stworzeniem skondensowanej żywności bogatej w białko dla radzieckich kosmonautów. Mofeta Tylicz jest uznana jest obok mofety w Złockiem największą mofetę w polskich Karpatach.
Składa się z kilku sal. Pierwsza z nich to galeria przechodnia, gdzie można podziwiać rzeźby tylickich artystów – żyjących i nieżyjących, obrazy tylickich malarzy, stroje regionalne – polskie, łemkowskie, unikatowe skrzypce wykonane przez tylickiego lutnika Marcina Kozickiego, chustę – tzw. barankową czy słynne rajtki męskie.
W drugiej sali znajdują się: wystawa kopii dokumentów od XVI-XX w., szafa tylicka, ślubanek, skrzynia bez gwoździa.
Kolejne pomieszczenie to sala konfederatów barskich, gdzie znajduje się kula armatnia z okopów konfederatów barskich, a dodatkowo pozostałości z I i II wojny światowej.
W kolejnej sali mieści się kącik sakralny i szklane gabloty, gdzie można zobaczyć mszały polskie i łemkowskie, kopię ksiąg miasta Tylicza i księgi sądowe czy pistolet z czasów konfederatów barskich, tzw. kurkowy.
Kolejne sale poświęcone są cechom rzemieślniczym, które działały kiedyś w Tyliczu. Jest tu niewielki warsztat tkacki, stoły: zegarmistrza, rymarza, gonciarski czy stolarski. Poza tym znajdują się tu przedmioty codziennego użytku – np. słynna dudła do zboża oraz kącik sportowy, gdzie znajdują się ciekawe sanki z Mistrzostw Świata w Krynicy czy drewniane koło do roweru.
Ponadto w Muzeum Dziejów Tylicza można podziwiać wystawę zdjęć od 1900r. oraz zdjęcia w nowatorskim ujęciu (druk artystyczny) podarowane Muzeum od Macieja Strumiłło z okazji 650-lecia Tylicza.
Osobliwa atrakcja dla dzieci z dużych miast. Hodowla kóz, owiec, kur, kaczek z możliwością pokarmienia zwierząt, skosztowania koziego mleka i oscypków. Na terenie farmy dzieci mogą pojeździć na kucykach a dorośli wybrać się na przejażdżkę konną. Zimą można pojeździć na skuterach śnieżnych. Na terenie Farmy można skosztować domowych wypieków i potraw.
Teren rekreacyjny z basenem (20mx10m), boiskiem do siatkówki plażowej, placem zabaw dla dzieci oraz gastronomia. W okresie letnim na terenie osady odbywa się wiele imprez plenerowych, koncertów oraz prowadzone są zajęcia animacyjne dla dzieci i dorosłych. W osadzie można wypożyczyć rowery wraz z fotelikami dla najmłodszych i udać się na przejażdkę. Znajduje się tu również pole namiotowe oraz kamperowe. W okresie zimowych osada przekształca się w centrum narciarstwa biegowego.
Rejon Tylicza to obszar obfitujący w wody mineralne i lecznicze, oraz ekshalacje dwutlenku węgla znane z przejawów powierzchniowych. Źródła, wysięki i wycieki wód mineralnych oraz objawy ekshalacji CO2 zgrupowane są w dolinach potoków Muszynka, Bradowiec, Syhowny. Ujęte są źródła „Zdrój Główny” w dolinie Muszynki oraz źródło Bradowiec. Kilka innych obudowanych jest prowizorycznie i udostępnionych w formie punktów czerpalnych. Rejon Tylicza rozpoznany jest również piętnastoma wierceniami studziennymi do głębokości 135 m. W okolicy Tylicza zinwentaryzowano 35 źródeł szczaw i wód kwasowęglowych. Wody mineralne Tylicza różnią się między sobą znacznie mineralizacją oraz typem hydrochemicznym. Ich wspólna cechą podobnie jak wód krynickich jest występowanie jonu wodorowęglanowego ( HCO3- ) jako podstawowego anionu, jonów wapniowego ( Ca2+ ), magnezowego ( Mg2+ ) a czasami sodowego ( Na+ ) jako podstawowych kationów oraz duża zawartość CO2 w ilości do 3500 mg/dm3.
W utworach fliszowych rejonu Tylicza stwierdzono występowanie wód mineralnych typu szczaw chłodnych o niskiej mineralizacji w granicach 0,8 – 3,5 g/dm3, w wyjątkowych przypadkach o mineralizacji wyższej (np. odwierty T-II 6,8 g/dm3 czy T-VI 5,2 g/dm3) z zawartością jonów wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowych, rzadziej sodowych.
Źródłom w tym rejonie towarzyszą mofety CO2 jak np. T13 i T14. Obie ekshalacje były podstawą w latach 60-tych do doświadczalnej hodowli glonów (alg) z wykorzystaniem spożywczym otrzymanej materii organicznej. W roku 2011 zostały zagospodarowane i udostępnione turystom jako Mofeta Tylicz.
Pierwsze wzmianki o tylickim Źródle Głównym pochodzą z 1753 roku, zawarte są w księdze Miasta Tylicza. W trakcie kilku podróży po Karpatach Ludwik Zejszner przeprowadził pierwszą inwentaryzację szczaw, od Szczawnicy po Tylicz. Swoje spostrzeżenia wraz z opisem budowy geologicznej oraz pierwszą próbą genezy tych wód zawarł w pracy wydanej w 1836 roku „O wodach kwaśnych, czyli szczawach w Karpatach”.
W 1878 roku, profesor chemii na Uniwersytecie Jagiellońskim Karol Olszewski wraz ze swoimi asystentami, prowadził badania w rejonie Krynicy i Muszyny. Asystent profesora Olszewskiego, doktor K. J. Krzyżanowski w tym samym czasie prowadził badania w rejonie Tylicza, a ich rezultatem są pierwsze analizy chemiczne źródeł mineralnych w Tyliczu: „Zdroju Głównego” i źródeł z „lasu Sygowna”. Doktor Krzyżanowski przeprowadził również dokładne badania oraz analizy chemiczne tylickich borowin znajdujące się wówczas na rozległych łąkach (obecnie rejon rozlewni Multi Vita, Ośrodka Wypoczynkowego „Domki w Lesie” i parkingu pod wyciągiem „Top Ski”.
W roku 1992 warszawska spółka Multico wybudowała w Tyliczu najnowocześniejszą wówczas rozlewnię wód mineralnych w Polsce. Rozpoczęto butelkowanie wód mineralnych pod handlową nazwą Multi Vita oraz Vita. Obecnie zakład należy do koncernu Coca Cola i rozlewa głównie wody źródlane pod nazwą Kropla Beskidu.
W Tyliczu wody mineralne są udostępnione do picia w:
• Pijalni Zdrój Główny;
• Pijalni Bradowiec ( źródło nr 7);
Wody mineralne są także udostępnione dla mieszkańców, kuracjuszy oraz turystów w ogólnodostępnych punktach czerpalnych ze źródeł:
• Wędrowców;
• Źródła nr 21 przy ścieżce edukacyjnej Na Rakowsku.
Źródło Zdrój Główny w Tyliczu. Źródło szczawy zabudowane stylową pijalnią w Parku Zdrojowym w Tyliczu. Wypływa na lewym brzeg Potoku Muszynka. Źródło „Zdrój Główny” jest słynnym zdrojem znanym miejscowej ludności od niepamiętnych czasów. Ze zdrojem tym związane jest też szereg legend i przekazów miejscowych. Źródło leży nad brzegiem Muszynki tuż przy drodze prowadzącej do granicy polsko-słowackiej. Przy tym źródle zatrzymywały się karawany kupieckie podążające z Węgier do Sącza i do Krakowa. Źródło wymienione jest po raz pierwszy w Księdze Miasta Tylicza w roku 1753. Typ wody: 0,30 % HCO3 –Ca–Mg, CO2, Fe.
W pobliżu źródła leży odwiert Tylicz – I (T – I) wykonany w roku 1974, a który ujmuje wodę mineralną określoną jako 0,30 % HCO3¬-Ca-Na, CO2, Fe.
Źródło „Bradowiec”. Źródło ujęte przy pomocy kręgu betonowego, nakryte stylową altaną. Obok źródła ustawiona tablica informacyjna. Obok pijalni parking. Ujęcie zlokalizowane tuż przy lewym brzegu potoku Bradowiec, w odległości około 370 m od drogi Tylicz – Powroźnik. Dojście do źródła od ulicy Wolności obok ujęcia wierconego Tylicz – III. W sąsiedztwie źródła liczne wysięki szczaw oraz ekshalacje dwutlenku węgla. Typ wody: 0,31 % HCO3-Ca-Mg, CO2,
Źródło „Wędrowców”. Źródło ujęte w betonową cembrowinę, wypływa tuż po lewej stronie drogi Tylicz – Powroźnik w odległości około 250 m od bramy wjazdowej ZPWM Multico w kierunku Powroźnika. W pobliżu źródła wysięki szczaw oraz ekshalacje dwutlenku węgla. Przy źródle tablica z mapą ścieżki edukacyjnej wykonanej w roku 2003. Typ wody: 0,29 % HCO3¬-Ca, CO2,
Źródło T – 21 Źródło szczawy ujęte drewnianą obudową, wypływa na prawym brzegu potoku Syhowny, w odległości około 550 m od drogi Tylicz – Powroźnik.
